Als ik in de middag, nadat de groep al een ochtend met de trainer gewerkt heeft, binnenkom, merk ik dat de spanning in de ruimte wat toeneemt. ‘O jee daar hebben we de rollenspelacteur, die gaat het me flink moeilijk maken als ik aan de beurt ben.’
Het is natuurlijk afhankelijk van eerdere ervaringen en of iemand al ervaring heeft met het werken met een acteur, wat de reactie zal zijn. Een enkeling kijkt er misschien wel naar uit en vindt het een leuke uitdaging en denkt: ‘wat ga ik vandaag over mezelf leren?’ En heel eerlijk gezegd vind ik het als acteur ook spannend, die eerste minuten in een nieuwe groep. Ik ken deze mensen (nog) niet, ik weet niet wat voor casussen zich aandienen. Ben ik in staat om me goed in te leven en te reageren op de ander in het spel? Wat zal er gaan gebeuren? Gaan we botsen, gaan we om de hete brei heen dansen, gaan we ongebaande paden bewandelen?
Ik laat de gedachten voor wat ze zijn en ik focus me op de mensen voor me en ben nieuwsgierig. Ik vind het fijn om tijdens de introductie de deelnemers mij vragen te laten stellen in plaats van mijn eigen praatje te houden over wie ik ben en wat ik gedaan heb. Hierdoor hebben zij even de touwtjes in handen en zal ik me kwetsbaar opstellen. Straks als we de rollenspellen gaan doen zijn zij degene die in een kwetsbare positie zijn en het is belangrijk dat iedereen de ruimte voelt dit te kunnen doen zonder oordeel van anderen.
Het creëren van een veilige omgeving is een voorwaarde om te leren. Bij mijn werk als leerkracht voor groep 3 op een basisschool is dat misschien meer evident, maar voor volwassenen geldt precies hetzelfde. De trainer en ik benadrukken expliciet dat er geen goed of fout rollenspel bestaat. Het gaat om het oefenen van een casus, meestal een aankomend (of al gevoerd) ongemakkelijk gesprek waar de deelnemer nog onzeker over is. Hoe relaxter de sfeer in de groep, des te makkelijker en sneller ruimte is voor het geven en ontvangen van feedback achteraf waaruit inzichten ontstaan bij de deelnemer.
Ook degenen die kijken naar een vaak in eerste instantie ongemakkelijk gesprek, leren daar veel van. Het is mooi om de reflectie van de andere deelnemers op het rollenspel te horen. Zij zitten in dezelfde organisatie en hebben zodoende een schat aan ervaring en achtergrondinformatie. Daarnaast is de frisse blik van de trainer juist van belang, zodat er niet te veel in aannames vanuit eerdere ervaringen wordt gekeken naar de situatie.
Als rollenspelacteur zal ik met de basale informatie omtrent de situatie en de beschrijving van de persoon vooral gaan reageren op de deelnemer, als een soort spiegel. Het gesprek kan aan de oppervlakte gaan over de inhoud, maar onder water gebeurt het daadwerkelijke contact. Vertrouwen wij elkaar? Nemen we elkaar serieus? Hebben we aannames over elkaar die in de weg zitten? Deze dingen worden misschien niet in woorden gezegd, maar zijn voelbaar en zichtbaar in houding, toon, mimiek, woordkeuze, kortom de non-verbale communicatie.
Organisaties die goed zijn voor hun medewerkers, krijgen medewerkers die goed zijn voor de organisatie. Maar dat zorgen voor die medewerkers, gebeurd (onbewust en ongewild) nog niet altijd zo goed als we zouden willen. Daar ligt dus potentie. Verzilver die potentie en bekijk ons volledige aanbod van trainingen, spellen en projecten.
Ieder gesprek is natuurlijk uniek, maar er zijn twee dingen die vaak gebeuren in de interactie tijdens bijvoorbeeld een feedbackgesprek. Als er een lastige boodschap gegeven moet worden, zie ik vaak dat de deelnemer of om de hete brei heen praat en er te veel woorden nodig zijn om tot de kern van de boodschap te komen, waardoor deze verwaterd. Of de deelnemer heeft geen ruimte voor het horen van de ander en wil vooral zijn eigen agenda doorduwen. In dit laatste geval wordt de gesprekspartner niet meegenomen en ontstaat vaak of een duidelijke botsing of een toezegging, maar stilzwijgend niet instemmen.
Beide aanpakken zullen niet leiden tot effectieve communicatie en samenwerking. De bewustwording van alles wat zich onder water afspeelt en de rol van de deelnemer daarin, is een eerste belangrijke stap voor het leren van nieuwe manieren van gesprekken voeren en nieuw gedrag.
Doordat deelnemers in de ochtend al veel tools en handvatten hebben gekregen die ingezet kunnen worden tijdens het rollenspel, is de omslag vaak snel gemaakt. Kunnen benoemen wat er onder water speelt en de tijd nemen om elkaar echt te horen zijn vaak de sleutel om het vertrouwen te herstellen en dan is de weg vrij om naar een eventuele oplossing te gaan kijken.
Het oefenen en uitproberen met levend materiaal brengt bijna altijd verdieping. Dit is een proces waarbij niet alleen de acteur en de deelnemer, maar iedereen in de ruimte meewerkt. Aan het einde van de dag is de spanning er volledig af, in een paar uur hebben we elkaar veel beter leren kennen. Het bijzondere van dit werk is dat ik even deelgenoot werd van een leerproces waarvoor moed en je kwetsbaar durven opstellen vereist is.
Betrokken medewerkers zijn 30% productiever, minder vaak ziek en blijven langer bij de organisatie. Maar bovenal: zijn gelukkiger. Deze scan kun je daarom doen voor jezelf, voor je team of voor je organisatie.
